Voorkom onzekerheid ten aanzien van schenkingen zonder schenktraditie

In Nederland is men vanaf het achttiende levensjaar meerderjarig en in beginsel zelf verantwoordelijk en bevoegd om alle vermogensrechtelijke belangen zelfstandig te behartigen. Soms lukt dat niet meer, bijvoorbeeld door lichamelijk of geestelijk ongemak.

Zolang u zelf wilsbekwaam bent kunt u zelf iemand aanwijzen, ofwel volmacht geven, om uw vermogensrechtelijke belangen te vertegenwoordigen. Dat kan bijvoorbeeld door iemand in een levenstestament een volmacht te geven. Binnen de in de volmacht omschreven grenzen kan de gevolmachtigde daarmee uw vermogensrechtelijke belangen behartigen.

Indien u zelf niet meer een volmacht kunt geven kan de rechter worden verzocht om een bewindvoerder te benoemen ter vertegenwoordiging van uw financiële belangen. Het aanvragen van een zogenoemd (meerderjarigen)bewind kost vaak meer tijd dan gedacht en komt ook veelal op een ongelegen moment, bijvoorbeeld wanneer men een woning wil verkopen en/of schenkingen zou wil doen. Er moet daarvoor namelijk eerst bij de rechter een verzoek worden ingediend. Bij dat verzoek moet onder meer een medische verklaring worden overlegd waaruit blijkt dat de onder bewind te stellen persoon (hierna ook te noemen: de betrokkene) ten gevolge van een lichamelijke en/of geestelijke toestand niet in staat is zelfstandig diens vermogensrechtelijke belangen behoorlijk waar te nemen.

Na indiening van dergelijk verzoek moet er een officiële zitting worden ingepland door de rechter waarbij het verzoek wordt behandeld. Bij toewijzing van het verzoek wijst de rechter een bewindvoerder aan. Dit kan een familielid van de betrokkene zijn, maar men kan er ook voor kiezen om een rechtspersoon als bewindvoerder aan te stellen. Met het uitspreken van een bewind wordt de betrokkene zelf handelingsonbevoegd ten aanzien van één of meer tot diens vermogen behorende en/of toekomstige goederen. De betrokkene kan vervolgens alleen na toestemming van de bewindvoerder over zijn goederen beschikken.

De bewindvoerder heeft voor het verrichten van bepaalde rechtshandelingen vooraf toestemming nodig van de betrokkene. Als deze geen rechtsgeldige toestemming kan of wil geven, heeft de bewindvoerder schriftelijke machtiging nodig van de rechter, bijvoorbeeld voor de verkoop van een woning van de betrokkene of het doen van schenkingen uit het vermogen van de betrokkene.

Wanneer het bewind is ingesteld vanwege de geestelijke gesteldheid van de betrokkene zal steeds machtiging van de kantonrechter moeten worden gevraagd. Was de betrokkene bij aanvang van het bewind nog wel wilsbekwaam, maar betwijfelt de bewindvoerder of dat nog steeds het geval is, dan moet de bewindvoerder die twijfel aan de kantonrechter meedelen en veiligheidshalve machtiging vragen.

De machtiging die de bewindvoerder nodig heeft, moet per brief aan de kantonrechter worden gevraagd bij wie ook de rekening en verantwoordingen moeten worden ingediend. Daarin zit een stuk bescherming van het vermogen van de betrokkene.

Anders dan bij een onderbewindstelling blijft de volmachtgever zelf bevoegd tot het verrichten van alle rechtshandelingen. Zo kan de volmachtgever zelfstandig dingen blijven verkopen en schenkingen doen. De verlening van een volmacht kan dus niet voorzien in de bescherming die een onderbewindstelling wel kan bieden omdat de volmachtgever -anders dan bij onderbewindstelling- wel zelf bevoegd blijft om rechtshandelingen te verrichten. Het voordeel van een volmacht is dat u zelf bepaalt wie u aanwijst als gevolmachtigde en waartoe deze persoon bevoegd is waardoor voor die handelingen dan geen rechtelijke machtiging is vereist.

Het Hof Amsterdam heeft twee jaar geleden een afwijzende beschikking van de rechter tot het mogen doen van een schenking vernietigd. Het Hof vond dat er sprake was van bijzondere omstandigheden in het verleden. In betreffende situatie betrof het twee dochters die als curator (dus ook als wettelijk vertegenwoordiger) van hun moeder een machtiging hadden verzocht om aan hun zelf een bedrag van ruim een ton te schenken.

In de eerste plaats was in die procedure gebleken dat de ouders in het verleden een grote vrijgevigheid toonden richting hun dochters. Door de relatief jonge leeftijd van beide ouders, het voortijdig overlijden van hun vader (op 64-jarige leeftijd) respectievelijk het ziek worden van hun moeder (hersenbloeding op 61-jarige leeftijd), zijn de ouders er nooit aan toegekomen om aan hun kinderen die schenkingen te doen zoals deze ouders zouden hebben gedaan als zij niet ziek zouden zijn geworden of zouden zijn overleden. De wens en de bedoeling van de ouders om in de toekomst vermogen te schenken aan hun dochters bleek zowel uit hun testamenten als uit de naar derden gedane uitlatingen. Schenkingen konden niet eerder worden gedaan door de ouders omdat hun vermogen toen nog niet liquide was. Daardoor heeft er ook geen schenkingstraditie in de eigenlijke zin van het woord kunnen ontstaan.

Het Hof verleende vervolgens wel machtiging voor een jaarlijkse belastingvrije schenking na de verkoop van de verkochte ouderlijke woning. Dit onder de beperking dat deze schenkingen slechts mochten plaatsvinden zonder nadere toestemming van de rechter zolang de -volgens de Aanbevelingen meerderjarigenbewind geldende- grens van het liquide vermogen van € 30.000,00 van moeder niet is bereikt. Het Hof vond dat de verzorgingsbehoefte van moeder niet in gedrang zou komen door de jaarlijkse schenkingen aan beide dochters ter grootte van het jaarlijks vrijgestelde bedrag.

De door de dochters verzochte machtiging voor de schenking van ruim een ton werd door het Hof afgewezen omdat de financiële omstandigheden van de ouders dat ook niet mogelijk hadden gemaakt als hun gezondheid goed was gebleven.

Wilt u geen onzekerheid over mogelijk toekomstige schenkingen? Maak dan zelf op tijd een notariële volmacht (al dan niet in een levenstestament) en leg daarin duidelijk vast of en zo ja door wie, aan wie, wanneer en tot welk bedrag er namens u geschonken mag worden.

Voor meer informatie kunt u bij ons terecht.