Spijt van het aanvaarden of verwerpen van een nalatenschap

Bent u op grond van de wet of een testament aangewezen als erfgenaam, dan heeft u drie keuzes: de nalatenschap zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen. Wat u kiest, bepaalt in hoeverre u aanspraak kunt maken op de bezittingen van nalatenschap maar ook in hoeverre u aansprakelijk wordt voor de schulden van de nalatenschap.

Aanvaardt u als erfgenaam zuiver, dan treedt u in alle rechten van de overledene, maar ook in diens verplichtingen. U wordt dus aansprakelijk voor de schulden en als de overledene niet genoeg geld heeft nagelaten dan moet de u met uw eigen geld de schulden betalen.

Door beneficiair te aanvaarden kunt u zich beschermen tegen die aansprakelijkheid, dan worden de schulden betaald met het geld van de nalatenschap en u hoeft een tekort niet zelf bij te leggen (de afwikkeling moet wel volgens bepaalde wettelijke regels gebeuren).

Door verwerping van de nalatenschap doet u afstand van al uw aanspraken, u bent dan geen erfgenaam meer. U heeft geen recht op de bezittingen van de nalatenschap maar u bent ook niet aansprakelijk voor schulden.

Een beneficiaire aanvaarding of verwerping moet bij de rechtbank worden geregistreerd.
Het is dus belangrijk dat u eerst de bezittingen en schulden inventariseert voordat u een keuze maakt.

Keuze al gemaakt

Maar wat als u een keuze heeft gemaakt en daar spijt van krijgt? In hoeverre is de aanvaarding of verwerping dan terug te draaien?
In de wet staat dat een eenmaal gedane keuze onherroepelijk is. Sinds 1 september 2016 is het wel mogelijk een nalatenschap na zuivere aanvaarding alsnog beneficiair te aanvaarden, maar dit kan alleen in bijzondere situaties. In de wet staat: “Een erfgenaam die na zuivere aanvaarding bekend wordt met een schuld van de nalatenschap, die hij niet kende en ook niet behoorde te kennen, wordt, indien hij binnen drie maanden na die ontdekking het verzoek daartoe doet, door de kantonrechter gemachtigd om alsnog beneficiair te aanvaarden.” Als aan de voorwaarden is voldaan (let ook op de termijn waarbinnen de erfgenaam actie moet ondernemen) hoeft de erfgenaam de schuld niet met zijn eigen geld te betalen, hij mag de nalatenschap alsnog beneficiair aanvaarden.

Er moet sprake zijn van een onverwachte schuld, een schuld die de erfgenaam niet kende en ook niet behoorde te kennen. Wat is een onverwachte schuld? Blijkt een schuld niet uit de administratie van de overledene, of had de overledene niet of nauwelijks een administratie, dan zal niet meteen sprake zijn van een onverwachte schuld. Erfgenamen zijn namelijk wel verplicht te onderzoeken waaruit de nalatenschap bestaat en zo nodig bij schuldeisers te informeren naar de hoogte van een schuld.

Een paar voorbeelden waarin wel sprake is van een onverwachte schuld:

Een overledene kan tijdens zijn leven een onrechtmatige daad hebben gepleegd. De schadevergoeding die hieruit na het overlijden voortkomt is voor erfgenamen een onverwachte schuld.
Als een schuldeiser een te laag openstaand bedrag aan de erfgenaam heeft doorgegeven, dan zal het verschil met het werkelijke bedrag aangemerkt worden als onverwachte schuld.
Stel dat de overledene een partner had die voor hem/haar is overleden en dat diens kinderen nog een vordering op de langstlevende hadden terzake van het overlijden van hun vader of moeder en dat de overledene geen contact met die kinderen had, dan hebben de erfgenamen mogelijk geen weet van die vorderingen. Het hangt af van de concrete omstandigheden, maar in zo’n situatie zouden de vorderingen van de kinderen kunnen worden aangemerkt als onverwachte schulden.

Een interessante vraag is of de hiervoor vermelde wettelijke regel analoog zou mogen worden toegepast als een erfgenaam de nalatenschap heeft verworpen. Is het dan nog mogelijk om later beneficiair te aanvaarden, bijvoorbeeld omdat gebleken is dat de nalatenschap onverwacht toch een positief saldo heeft? De rechtbank Midden-Nederland heeft vorig jaar geoordeeld dat dit niet kan. Een verwerping houdt dus in dat u definitief afstand van de nalatenschap heeft gedaan.

Als u aangewezen bent als erfgenaam, is het dus erg belangrijk om uitgebreid te onderzoeken waaruit de nalatenschap bestaat, zodat u een weloverwogen beslissing kunt nemen om de nalatenschap zuiver of beneficiair te aanvaarden of te verwerpen. Bedenk dat het wijzigen van een gemaakte keuze alleen in zeer uitzonderlijke gevallen is toegestaan en dat het besluit aanzienlijke financiële consequenties kan hebben.

Als u meer informatie wilt of hulp bij het vastleggen van de aanvaarding of verwerping van een nalatenschap, neem dan contact op met een notaris.